Σελίδες

Τρίτη 27 Μαρτίου 2012

111 θαυμάσιες ιστορίες από όλο τον κόσμο


Χρήστος Μαγγούτας, 111 θαυμάσιες ιστορίες από όλο τον κόσμο, Η σοφία των λαών, εκδόσεις Φαντασία

Το πιο όμορφο βιβλίο που έχω διαβάσει εδώ και καιρό! Το διάλεξε και μου το έφερε η Παναγιώτα Χρυσοβαλάντω από την παιδική δανειστική βιβλιοθήκη και ξετρελάθηκα τόσο, που το αγόρασα αμέσως!

111 θαυμάσιες ιστορίες από το Ισραήλ, την Ινδία, την Ουγγαρία, τη Ρωσία, την Υεμένη, την Αγγλία, τις ΗΠΑ, το Μεξικό, την Ισπανία, την Ελλάδα, την Παλαιστίνη, την Ιταλία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Φινλανδία, την Αιθιοπία, την Ταϋλάνδη, την Τουρκία, την Μογγολία, την Ολλανδία και πολλές ακόμα χώρες.

Είναι η πρώτη φορά που από μία συλλογή παραμυθιών-ιστοριών δυσκολεύομαι να διαλέξω κάποιες ως αγαπημένες μου. Είναι τόσο καλές όλες! Όλες έχουν κάτι να πουν...

Ένα δείγμα από τις ιστορίες του υπέροχου αυτού βιβλίου εδώ:

Η ΜΑΓΙΚΗ ΣΠΗΛΙΑ

Κάποτε, σε μια μικρή καλύβα στους πρόποδες ενός βουνού, ζούσε μια νεαρή μητέρα με το μικρό της γιο, που τον αγαπούσε πάρα πολύ. Το δάσος αυτό ήταν φημισμένο για τα βατόμουρά του, μεγάλα, κόκκινα και ζουμερά, και η μητέρα και το μωρό δεν έχαναν ευκαιρία να το επισκέπτονται όταν τα φρούτα ήταν ώριμα και να γεύονται τη νοστιμιά τους.
Έτσι έκαναν κι εκείνη τη μέρα του μεσοκαλόκαιρου που για τους λαούς του Βορρά θεωρείται μαγική.
Σκαρφάλωσαν στην πλαγιά του βουνού και έπεσαν πάνω στα μεγαλύτερα και πιο ζουμερά βατόμουρα που είχαν συναντήσει ποτέ. Η μητέρα έκοβε προσεκτικά τους καρπούς, για να μην αγκυλωθεί ο γιος της από τα αγκάθια, και του τα έδινε για να τα φάει, γελώντας και οι δυο τους, καθώς είχαν πασαλειφτεί από κόκκινους χυμούς.
Ξαφνικά, μέσα στο πυκνό δάσος, όπου είχαν χωθεί χωρίς να το καταλάβουν, είδαν το άνοιγμα μιας σπηλιάς. Στο βάθος της λαμποκοπούσαν σωροί χρυσάφι, ενώ στην είσοδο κάθονταν και το φύλαγαν τρεις νεαρές κοπέλες.
«Έλα, νεαρή κυρία», είπε μία από αυτές. «Είναι μεσοκαλόκαιρο, η γη έχει ανοίξει τους θησαυρούς της και μπορείς να πάρεις όσα μπορέσεις να σηκώσεις από τα πολύτιμα αντικείμενα της σπηλιάς».
Η φτωχή γυναίκα, κρατώντας το μωρό στην αγκαλιά της, μπήκε με λαχτάρα στη σπηλιά. Άρπαξε κι έριξε μερικές φούχτες χρυσάφι στην ποδιά της. Το άγγιγμα του χρυσαφιού την έκανε κάτι που δεν ήταν ποτέ στη ζωή της: φιλάργυρη. Άφησε κάτω το παιδί της και γέμισε όσο μπορούσε την ποδιά της με χρυσάφι, ασήμι και διαμάντια και έπειτα, αγκομαχώντας από το βάρος τους, βγήκε από τη σπηλιά.
Την ίδια στιγμή η πόρτα της σπηλιάς έκλεισε απότομα και με κρότο, κλείνοντας το παιδί της μέσα, ενώ ταυτόχρονα ακούστηκε η φωνή μιας από τις κοπέλες μέσα από τη σπηλιά:
«Δύστυχη μητέρα! Από τη φιλαργυρία σου έχασες το παιδί σου. Δε θα μπορέσεις να το ξαναπάρεις παρά το ερχόμενο μεσοκαλόκαιρο, ένα χρόνο από τώρα».
Η κακόμοιρη γυναίκα τότε μόνο συνειδητοποίησε τι είχε κάνει. Πέταξε το χρυσάφι που είχε στην ποδιά της κι άρχισε να χτυπάει την πόρτα με τις γροθιές της, παρακαλώντας να της ανοίξουν. Μάταια όμως: η πόρτα της σπηλιάς παρέμενε ασυγκίνητα και παγερά κλειστή στα χτυπήματα, στις φωνές και στα δάκρυά της.
Κλαίγοντας, η μητέρα πήγε στην καλύβα της και από τότε κάθε μέρα ανέβαινε στη σπηλιά, αλλά η πόρτα ήταν πάντα κλειστή. Αυτό γινόταν για βδομάδες και για μήνες. Πέρασε το καλοκαίρι, το φθινόπωρο, ο χειμώνας, η άνοιξη, μπήκε το καλοκαίρι και ξανάρθε η Γιορτή του Μεσοκαλόκαιρου.
Τη μέρα αυτή η μητέρα βρέθηκε πρωί πρωί στον τόπο της σπηλιάς και με έκπληξη της είδε ότι η σπηλιά ήταν ανοιχτή, μεγάλοι σωροί χρυσάφι λαμποκοπούσαν στο πάτωμά της, οι τρεις κοπέλες περίμεναν στη θέση τους και κοντά τους το μικρό της αγοράκι μασουλούσε ένα βατόμουρο.
«Έλα, νεαρή κυρία», είπε μια από αυτές. «Είναι μεσοκαλόκαιρο, η γη είχε ανοίξει τους θησαυρούς της και μπορείς να πάρεις όσα μπορέσεις να σηκώσεις από τα πολύτιμα αντικείμενα της σπηλιάς».
Η γυναίκα όρμησε στη σπηλιά, ξέχασε το χρυσάφι, το ασήμι και τα μαργαριτάρια, άρπαξε στην αγκαλιά της το πιο ακριβό απ΄ όλα, το μωρό της, κι άρχισε να το καταφιλά. Ύστερα, χωρίς να ρίξει ούτε μια ματιά στους θησαυρούς, γύρισε και βγήκε από τη σπηλιά κρατώντας το μωρό της.
«Μπορείς να πάρεις όσο χρυσάφι θέλεις», της υπενθύμισε μια από τις κοπέλες.
«Δε θέλω τίποτ΄ άλλο, όταν έχω το μωρό μου», είπε αυτή. «Μόνο που χρειάστηκα ένα τόσο σκληρό μάθημα για να το καταλάβω».

Ιστορία από την Ισλανδία


ΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ ΤΗΣ ΛΙΕΝΑΣ


Μαμά, υπάρχουν αληθινοί άγγελοι;», ρώτησε η Λιένα.
«Δεν ξέρω, μωρό μου. Ίσως ναι, αλλά μάλλον δε μοιάζουν όπως τους δείχνει αυτό το βιβλίο», είπε η μαμά δείχνοντας το βιβλίο που ξεφύλλιζε η τετράχρονη Λιένα.
«Εγώ θα πάω να ψάξω για να δω αν υπάρχουν και πώς είναι», είπε με παιδικό πείσμα η μικρή.
«Δεν είναι άσχημη ιδέα. Τι θα λεγες να ρθω κι εγώ μαζί σου, μωρό μου;»
«Δεν είμαι μωρό πια! Κοίτα πόσο ψηλή είμαι!»
«Έχεις δίκιο, αλλά είναι τόσο ωραία μέρα που θα θελα κι εγώ να κάνω μια βόλτα…»
Ξεκίνησαν λοιπόν μαζί, το κοριτσάκι τρέχοντας και πηδώντας, κι η μαμά σέρνοντας το κουτσό της πόδι.
Ξαφνικά, βλέπουν να έρχεται μια άμαξα που την οδηγούσε μια πεντάμορφη κοπέλα, με ξανθά μαλλιά και διαμάντια και κοσμήματα στο λαιμό και στα μπράτσα.
«Είσαι άγγελος;», τη ρώτησε η Λιένα όταν πλησίασε.
Η κοπέλα δεν απάντησε, αλλά κοίταξε λοξά και παγωμένα το παιδί. Ύστερα έδωσε μια στα γκέμια του αλόγου και αυτό τινάχτηκε μπροστά σαν αστραπή, γεμίζοντας με σκόνη την κακόμοιρη τη Λιένα. Η μαμά της την πήρε στην αγκαλιά της και της καθάρισε τα χείλη, το πρόσωπο και τα ρούχα από τη σκόνη.
«Δεν ήταν άγγελος», είπε η Λιένα.
«Μάλλον όχι», συμφώνησε η μητέρα.
Συνέχισαν το δρόμο τους, το κορίτσι πηδώντας και τρέχοντας και η μητέρα σέρνοντας το κουτσό πόδι της.
Στη στροφή του δρόμου αντάμωσαν μια όμορφη κοπέλα ντυμένη στα ολόλευκα. Τα μάτια της ήταν φωτεινά σαν αστέρια και το πρόσωπό της λευκό σαν το χιόνι.
Η Λιένα έτρεξε και την αγκάλιασε.
«Εσύ είσαι πραγματικά άγγελος», της είπε. «Τώρα είμαι σίγουρη».
«Παλιόπαιδο!», έκανε αυτή θυμωμένη. «Μου λέρωσες το ολόλευκο φόρεμά μου! Πως θα συναντήσω τώρα τον πρίγκιπα;»
Πραγματικά εκείνη τη στιγμή φάνηκε από μακριά ένας πρίγκιπας καβάλα στο άσπρο άλογό του. Η κοπέλα έσπρωξε βίαια τη μικρή από την αγκαλιά της, χωρίς καν να της περνά από το μυαλό πόσο πιο ελκυστική θα ήταν στα μάτια του νέου με ένα παιδί στην αγκαλιά.
Η Λιένα βρέθηκε για άλλη μία φορά χάμω, με σκόνη στα χείλη, στο πρόσωπο και στο φόρεμά της. Έβαλε τα κλάματα. Η μητέρα της την πήρε αγκαλιά και της σκούπισε τα ρούχα και τα δακρυσμένα μάτια.
«Ούτε αυτή ήταν άγγελος!», έβγαλε το συμπέρασμα.
«Μάλλον όχι», ξανάπε η μητέρα. «Ας βαδίσουμε όμως ακόμα λίγο. Μπορεί να βρούμε κάπου έναν πραγματικό άγγελο».
«Όχι, μαμά. Νιώθω τόσο κουρασμένη! Πώς θα γυρίσω με τα πόδια στο σπίτι μας;»
«Γιατί νομίζεις ότι ήρθα μαζί σου; Θα σε πάω εγώ αγκαλιά!»
Με το κοριτσάκι σφιχτά στην αγκαλιά της η μητέρα πήρε το δρόμο της επιστροφής, τραγουδώντας του με χαμηλή φωνή τα αγαπημένα του τραγούδια.
Ξαφνικά η Λιένα σήκωσε το κεφαλάκι της από τον ώμο της μάνας της και την κοίταξε στα μάτια:
«Μανούλα, μήπως είσαι εσύ ο άγγελος;»
«Τι σκέψη κι αυτή, Λιενούλα! Που ακούστηκε άγγελος με ντρίλινο φουστάνι;», απάντησε η μητέρα γελώντας καλόκαρδα.

Ένα παραμύθι από τη Ρωσία

Δευτέρα 26 Μαρτίου 2012

Το Σιδερένιο Τακούνι


Το Σιδερένιο Τακούνι
Τζακ Λόντον
Εκδόσεις Γκοβόστη

Η φτώχεια, η ανισότητα και η συντριβή των οικονομικά αδύναμων παίρνουν όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις στην Ευρώπη και την Αμερική μετά το ξέσπασμα της κρίσης του 2008, εγείροντας συχνά πλήθος ερωτήματα και για τη λειτουργία της δημοκρατίας. Μιαν εκατονταετία πριν, το 1907, ένα μυθιστόρημα γραμμένο από κάποιον που αφιερώθηκε με όλες του τις δυνάμεις στα ιδανικά του σοσιαλισμού, χωρίς να αποβάλει ποτέ την ατομικότητά του, μιλούσε ήδη για έναν κόσμο ο οποίος ήταν έτοιμος να οδηγήσει μέσα από τις τεράστιες ταξικές του συγκρούσεις στην πλήρη καταστροφή. Ο λόγος είναι για το Σιδερένιο Τακούνι του Τζακ Λόντον, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Γκοβόστη σε ανέκδοτη μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου (πρόλογος Ανατόλ Φρανς)

Το Σιδερένιο Τακούνι αποτελεί μια εφιαλτική αρνητική ουτοπία. Προλαβαίνοντας τον Γιεβγκένι Ζαμυάτιν, τον Τζορτζ Όργουελ και τον Άλντους Χάξλεϊ, που παράστησαν στις δικές τους αρνητικές ουτοπίες μια πολιτεία ικανή να καταβροχθίσει και την τελευταία ικμάδα των μελών της, εκμηδενίζοντας όχι μόνο τα δικαιώματα, αλλά και την οποιαδήποτε δυνατότητα αντίστασής τους, ο Λόντον επινοεί μιαν ιστορία η οποία κινείται σε τρία χρονικά επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο υπάρχει ένα κείμενο που γράφεται το 1932. Πρόκειται για τη μαρτυρία της Άβις Έβερχαρντ, που αφηγείται την επαναστατική δράση του συζύγου της Ερνέστου μεταξύ 1912 και 1917 (το δεύτερο χρονικό επίπεδο) εναντίον ενός εξωφρενικού καθεστώτος καταστολής. Το κείμενο της Άβις, που διακόπτεται απότομα, σχολιάζει ο Άντονυ Μέρεντιθ αρκετούς αιώνες μετά (τρίτο χρονικό επίπεδο), όταν το κακό έχει υποχωρήσει ολοκληρωτικά και η ελευθερία και η ισονομία αποτελούν τον κανόνα της καθημερινής συμβίωσης.

Το Σιδερένιο Τακούνι» που ανήκει στα λιγότερο γνωστά έργα του Λόντον και δείχνει αμέσως την εξοικείωσή του με τις έννοιες και τα αναλυτικά σχήματα του μαρξισμού, έχει ερμηνευτεί ποικιλοτρόπως. Πολλοί το έχουν δει σαν μια αλληγορία για την πολιτικοκοινωνική βία του καπιταλισμού, άλλοι ως μια διορατική προειδοποίηση για την επικράτηση του φασισμού κι άλλοι ως ένα πύρινο όραμα για την τελική νίκη του σοσιαλισμού.

Ένα από τα πιο ζωτικά στοιχεία, ωστόσο, του έργου είναι η έγνοια του Λόντον για τη μοίρα της μεσαίας τάξης, που σφηνωμένη ανάμεσα στην ακαμψία από τη μια των εκπροσώπων της καπιταλιστικής εξουσίας (εφημερίδες, δικαστικό σώμα, μορφωτικοί σύλλογοι, εκκλησιαστικές οργανώσεις) και από την άλλη των ηγετών της επανάστασης, οι οποίοι μοιάζουν έτοιμοι να πεθάνουν πάση θυσία για τους σκοπούς τους, χάνει σιγά-σιγά όλα τα προνόμια και τα αγαθά της, για να καταλήξει με μαθηματική ακρίβεια στον αφανισμό.

Ο Λόντον μπορεί να μην τάσσεται με το μέρος της μεσαίας τάξης (η καρδιά του συντονίζεται με την καρδιά των επαναστατών), αλλά το Σιδερένιο Τακούνι εικονογραφεί με έναν σχεδόν σπαρακτικό τρόπο το δράμα της, το οποίο είναι το δράμα όσων πληρώνουν χωρίς να έχουν φταίξει στο παραμικρό την πλεονεξία, τη σκληρότητα και την επιθετικότητα εκείνων που έχουν αποφασίσει να τους βγάλουν ούτως ή άλλως εκτός μάχης.

Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012

Η εποχή της αμάθειας


Το κείμενο αυτό το έγραψε ο Μιχάλης Μητσού στη στήλη του στα Νέα. Δεν είμαι σίγουρη αν ταιριάζει με το μπλογκ, αλλά είναι ένα υπέροχο κείμενο και θα ήθελα να το μοιραστώ μαζί σας.



Η εποχή της αμάθειας

Προτού ακόμη λήξει η υπόθεση του δολοφόνου της Τουλούζης, είχαν αρχίσει οι αναλύσεις για το ποιος θα βγει κερδισμένος απ’ όλη αυτή την ιστορία. Ξαφνικά ο Νικολά Σαρκοζί δεν θεωρείται πια τελειωμένος. Μια πρώτη δημοσκόπηση δείχνει ότι κάτι «τσίμπησε» από την αποφασιστική αντίδραση της Αστυνομίας. Κάτι τέτοια γεγονότα επαναφέρουν στο προσκήνιο την έννοια της ασφάλειας, και το «κόμμα της ασφάλειας» είναι στη Γαλλία, και όχι μόνο εκεί, η Κεντροδεξιά.

Η αντίδραση αυτή είναι πραγματικά αξιοπερίεργη. Όπως αξιοπερίεργη είναι και η υποστήριξη που χαίρει στις Ηνωμένες Πολιτείες ένας εξτρεμιστής σαν τον Ρικ Σαντόρουμ. Ζούμε στην εποχή της αμάθειας, σημείωνε πριν από λίγες ημέρες ο σερβικής καταγωγής αμερικανός ποιητής Τσαρλς Σίμιτς. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια αδιαφορίας και βλακείας για να γίνουμε τόσο αμαθείς όσο είμαστε σήμερα.

Όποιος διδάσκει σ’ ένα πανεπιστήμιο τα τελευταία σαράντα χρόνια, όπως εκείνος, μπορεί να βεβαιώσει ότι κάθε χρόνο οι πρωτοετείς φοιτητές ξέρουν όλο και λιγότερα πράγματα. Η διδασκαλία της λογοτεχνίας, για παράδειγμα, είναι μια αποστολή όλο και πιο δύσκολη, καθώς οι φοιτητές έχουν διαβάσει ελάχιστα βιβλία στη ζωή τους και στερούνται ακόμη και τις πιο βασικές ιστορικές πληροφορίες για την περίοδο κατά την οποία γράφτηκε ένα μυθιστόρημα ή ένα ποίημα.

Φταίνε οι καθηγητές. Φταίνε οι γονείς και οι παππούδες. Φταίνε τα ίδια τα παιδιά. Η διαδεδομένη αμάθεια είναι όμως αποτέλεσμα και μιας πολυετούς ιδεολογικής και πολιτικής πόλωσης, καθώς και της σκόπιμης προσπάθειας των φανατικών και μισαλλόδοξων να κατασκευάσουν περισσότερη αμάθεια διαστρεβλώνοντας όχι μόνο την Ιστορία, αλλά και το πιο πρόσφατο παρελθόν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το διαδίκτυο και η τηλεόραση επιτρέπουν σε διάφορα πολιτικά και συντεχνιακά συμφέροντα να διαδίδουν παραπληροφόρηση σε πρωτοφανή κλίμακα. Για να γίνει πιστευτή όμως αυτή η παραπληροφόρηση, χρειάζεται ένας απαίδευτος πληθυσμός που δεν έχει μάθει ή δεν ενδιαφέρεται να επαληθεύσει τα πράγματα που διαβάζει ή ακούει.

Τα ψέματα, συνεχίζει ο Σίμιτς, είναι έτσι κι αλλιώς πιο εύπεπτα από την αλήθεια. «Πουλάνε» πιο εύκολα. Ο Ομπάμα είναι μουσουλμάνος. Τα σχολεία έχουν μια αριστερή ατζέντα. Οι χριστιανοί είναι αντικείμενο δίωξης στην Αμερική. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι μύθος. Η ζωή στη Γη ξεκίνησε πριν από 10.000 χρόνια, το ίδιο και το Σύμπαν. Το κοινωνικό κράτος συμβάλλει στη διαιώνιση της φτώχειας. Η κατάσταση στην Ευρώπη είναι ομολογουμένως λίγο καλύτερη, αλλά με την έμφαση στο «λίγο».

Δευτέρα 19 Μαρτίου 2012


Κάϊρο, η πόλη μου, η επανάστασή μας
Αχντάφ Σουέιφ
Εκδόσεις Μεταίχμιο

Ένα βιβλίο γραμμένο μέσα στην επανάσταση. Γεμάτο φλόγες και πίστη. Μια λογοτεχνία της εξέγερσης. Ένα χρονικό-ντοκιμαντέρ 257 σελίδων, με ήρωες κόντρα στο σύστημα καταπίεσης, είναι το βιβλίο «Κάϊρο, η πόλη μου- η επανάστασή μας», της Αιγύπτιας μυθιστοριογράφου και αναλύτριας Αχντάφ Σουέιφ.

Η συγγραφέας, όταν ξέσπασε η αιγυπτιακή επανάσταση στις 25 Ιανουαρίου του 2011, ακολουθώντας ένα ορμητικό ποτάμι χιλιάδων συμπολιτών της, «εγκαταστάθηκε» στην περίφημη πλατεία Ταχρίρ και για 18 ημέρες έστελνε ανταποκρίσεις σε διεθνή μέσα ενημέρωσης, προβάλλοντας στον πλανήτη εικόνες αυτοθυσίας, απέναντι στο ανελεύθερο καθεστώς Μπουμπάρακ.

Με την άμεση γραφή της ξεναγεί τον αναγνώστη στην αγαπημένη της πόλη, πόλη της ανατροπής, ιχνηλατώντας τη διαδρομή μιας επανάστασης που είχε σημείο συνάντησης την ιστορική πλατεία Ανεξαρτησίας.

Με ημερολογιακή αναφορά η συγγραφέας καταγράφει πως, σιγά- σιγά, θέριεψε το κίνημα, ξεκινώντας από τα τζαμιά της Παρασκευής για να γεμίσει σαν λάβα τους δρόμους και να κατακλύσει την Ταχρίρ, που φωτίστηκε από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης χάρις στην δράση των νέων οι οποίοι πολέμησαν με εικόνα, ήχο και λόγο επαναστατικό μέσω twitter, face book και you tube

    Αιτήματα, φωνές, πανό, δακρυγόνα, πυροβολισμοί, τανκς, νεκροί, ξεπηδούν από τις σελίδες του βιβλίου. ‘Όλα όσα έφταναν στο παγκόσμιο χωριό φέρνοντας την Αίγυπτο στο προσκήνιο του κόσμου. Η συγγραφέας τονίζει το παλλαϊκό στοιχείο της συμμετοχής, καθώς στις διαδηλώσεις στρατεύτηκαν, σε δρόμους και σοκάκια, νέοι, αγρότες, εργάτες, υπάλληλοι, διανοούμενοι, επιστήμονες, συνταξιούχοι, άνδρες και γυναίκες .

Καθώς το βιβλίο περιγράφει την έλευση του τέλους, ο ρόλος των απλών στρατιωτών, που δεν ήθελαν να σκοτώσουν τα αδέλφια τους φωτίζεται αδρά: Στις γειτονιές όλης της χώρας τη νύχτα της Παρασκευής, που ονομάστηκε « νύχτα της Οργής», το καθεστώς σκότωσε εκατοντάδες νέους. Οι αστυνομικοί και οι ασφαλίτες οδηγώντας τα φορτηγά έριχναν τα αυτοκίνητα πάνω στους διαδηλωτές. Ελεύθεροι σκοπευτές σκότωναν από ταράτσες του Χίλτον, του αμερικανικού πανεπιστημίου, του αιγυπτιακού μουσείου. Άνδρες της εθνοφυλακής έκαιγαν διαδηλωτές με μολότοφ και μυστικοί πράκτορες τους πετούσαν κατακέφαλα κομμάτια μάρμαρα. Πολλοί στρατιώτες δεν άντεξαν. Θα ξεσπάσουν σε κλάματα και ξαφνικά οι επαναστάτες θα βρεθούν σε ρόλο… παρηγορητή!

Ένα βιβλίο για την πλατεία που έριξε ένα δικτάτορα. Και έκανε τους απλούς ανθρώπους να ψηλώσουν.

Τετάρτη 14 Μαρτίου 2012

Μπουρδελολογίες

«Όπου δρόμος και καμπάνα, όπου σπίτι και πουτάνα!»

Όχι, δεν πρόκειται για ατάκα της Ντένης Μαρκορά από τους Δύο Ξένους, αλλά για λαϊκή ρήση που χρησιμοποιούνταν τη δεκαετία του ’50 στους δρόμους της Αθήνας. Τη διάβασα σε ένα ωραιότατο βιβλιαράκι, με τιτλο «Μπουρδελολογίες» του κ. Γιώργου Κουρμούση όπου μέσα σε 150 σελίδες αναπολεί και θυμάται ιστορίες και παραλειπόμενα από τα μπουρδέλα της εποχής.

Πρόκειται για ένα «εγχειρίδιο» που το διαβάζεις στην καθισιά σου, το πολύ μέσα σε ένα δίωρο, μαθαίνοντας όλο το backstage για τις πουτάνες και το πώς λειτουργούσαν οι επιχειρήσεις τους. Το βιβλίο, μεταξύ άλλων, περιέχει ιστορική αναδρομή των μπουρδέλων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ενώ παρέχει ευχάριστες πληροφορίες για την οργάνωση και διαχείριση του «μαγαζιού», καθώς επίσης και γκόσσιπ αναφορικά με την τσατσά, το δωμάτιο της συνουσίας, τα σύνεργα της επιστήμονος και άλλα χαριτωμένα.

Στο τέλος, παραθέτει και μικρές, πραγματικές ιστορίες που έζησε ή άκουσε ο ίδιος ο συγγραφέας από τους φίλους του που τότε επισκέπτονταν κατά κόρον τα μπουρδέλα. Ιστορίες που σήμερα μπορεί να φαντάζουν πολύ αθώες, αλλά για την τότε εποχή αποτελούσαν σκάνδαλο. Να το διαβάσεις, να σπάσεις πλάκα. Θα μάθεις τι ήταν οι πεοκουλούρες, πως χρησιμοποιούνταν το κλύσμα, το περμαγκανάτ και άλλα, ενώ θα χαμογελάσεις και με τα σεξουαλικά νοσήματα της εποχής, τότε που το AIDS ήταν ανύπαρκτο, όπως τα σαπρόφυτα, τις μουνόψειρες κ.α. Θα μάθεις τόσα πολλά, που στο τέλος θα είσαι έτοιμος να ανοίξεις και το δικό σου μπουρδέλο!

Προσωπικά, πέραν του αστείου του πράγματος, δύο πράγματα σημείωσα και θυμάμαι. Πρώτον, το ότι η λέξη ‘πόρνη’ προέρχεται από την αρχαία λέξη ‘πέρνημι’ που σημαίνει πουλάω, και όχι όπως πολλοί νομίζουμε από το ‘παίρνομαι.’ Δεύτερον, βρήκα πολύ ενδιαφέρον το ότι οι φαντάροι της εποχής στην έξοδό τους έπαιρναν ειδική άδεια από τη μονάδα του για να μπορούν να κυκλοφορήσουν ανενόχλητοι στα μπουρδέλα και την οποίαν παρουσίαζαν στη στρατονομία σε περίπτωση ελέγχου. Το χαρτί αυτό έγραφε: «Άδεια εξόδου μετά δημοσίων θεαμάτων και οίκου ανοχής»!

Εν κατακλείδι, το όλο βιβλίο σου δίνει την αίσθηση πως περνάς ένα ευχάριστο απόγευμα με τον πουτανιάρη παππού σου, ο οποίος ενθυμάται και διηγείται τα ένδοξα χρόνια της νιότης του και μεταλαμπαδεύει όλο αυτό το έπος και στη νέα γενιά. Πρόκειται δηλαδή για ένα πολύτιμο σετ αναμνήσεων που κάθε άντρας πρέπει να το έχει στο προσκεφάλι του σαν ευαγγέλιο.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Οδυσσέας. Το βρίσκεις (και) στο «Μετροπόλιταν» της Λευκωσίας. 


Τρίτη 13 Μαρτίου 2012

Όνειρα ονείρων


«Κάτω από την αμυγδαλιά της αγαπημένης σου, όταν το πρώτο αυγουστιάτικο φεγγάρι προβάλλει πίσω από το σπίτι, θα μπορέσεις, αν οι θεοί σου χαμογελάσουν, να ονειρευτείς τα όνειρα κάποιου άλλου»
Παλιό κινέζικο τραγούδι

Πιστεύετε πως θα είχε ενδιαφέρον να βλέπατε τι ακριβώς ονειρευόταν ο Δαίδαλος, ο Οβίδιος, ο Ραμπελαί, ο Ρεμπώ, ο Μαγιακόφσκι, ο Λόρκα, ο Φρόυντ και άλλες δεκατρείς σπουδαίες προσωπικότητες της τέχνης (και όχι μόνο); Αν ναι, δεν έχετε παρά να ανατρέξετε στο βιβλίο Όνειρα Ονείρων του Antonio Tabycchi, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση του Ανταίου Χρυσοστομίδη.

Μια εξαιρετικά προσεγμένη και όμορφη έκδοση, (όπως συνηθίζουν άλλωστε πάντα οι εκδόσεις Άγρα), όπου, πέρα από τα όνειρα των σπουδαίων αντρών, όπως τα οραματίστηκε ο συγγραφέας, υπάρχει στο τέλος του βιβλίου και ένα σύντομο βιογραφικό τους.

Μια εναλλακτική επιλογή και πρόταση, που κατά την γνώμη μου αξίζει να υπάρχει στην βιβλιοθήκη κάθε βιβλιόφιλου. Και μόνο για την ευρηματικότητα και την πρωτοτυπία της ιδέας, ακόμα κι αν το περιεχόμενο δεν σας ενθουσιάσει.

Θα κλείσω με λίγα λόγια από τον συγγραφέα:

«Είχα συχνά την επιθυμία να γνωρίσω τα όνειρα των δημιουργών που αγάπησα. Δυστυχώς, αυτοί για τους οποίους μιλώ σε τούτο το βιβλίο δεν μας άφησαν τις νυχτερινές διαδρομές του πνεύματός τους. Ο πειρασμός να αναπληρώσω κατά κάποιο τρόπο το κενό, καλώντας τη λογοτεχνία να καλύψει όσα έχουν χαθεί, είναι μεγάλος. Κι όμως έχω πλήρη επίγνωση ότι αυτές οι αναπληρωματικές διηγήσεις, που είναι νοσταλγός άγνωστων ονείρων προσπάθησε να φανταστεί, είναι απλώς φτωχές υποθέσεις, χλομές ψευδαισθήσεις, αυθαίρετες προσθέσεις. Ως τέτοιες, λοιπόν, θα πρέπει να διαβαστούν, και είθε οι ψυχές των ηρώων μου, που τώρα ονειρεύονται από την άλλη μεριά, να είναι επιεικείς με τον φτωχό απόγονό τους»

Εδώ το βιογραφικό του από την Βιβλιονέτ:

Ο Αντόνιο Ταμπούκι γεννήθηκε στην Πίζα το 1943. Είναι μια από τις αντιπροσωπευτικότερες φωνές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια και θεατρικά έργα. Υπήρξε επίσης ο επιμελητής των ιταλικών εκδόσεων των έργων του Φερνάντο Πεσσόα. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα χώρες.
Μερικά από τα μυθιστορήματά του έχουν διασκευαστεί για τον κινηματογράφο από γνωστούς Ιταλούς και ξένους σκηνοθέτες, όπως ο Ρομπέρτο Φαέντσα, ο Αλαίν Κορνώ, ο Αλαίν Ταννέρ και ο Φερνάντο Λόπες, ή για το θέατρο από σκηνοθέτες όπως ο Τζόρτζιο Στρέλερ και ο Ντιντιέ Μπεζάς.
Έχει βραβευτεί με τα πιο έγκυρα διεθνή βραβεία, μεταξύ των οποίων τα "Pen Club", "Campiello" και "Viareggio-Re-paci" στην Ιταλία, τα "Prix Medicis Etran-ger", "Prix Europeen de la Litterature" και "Prix Mediterranee" στη Γαλλία, το Ευρωπαϊκό "Αριστείον", το "Nossack" στη Γερμανία, το "Europaeischer Staats-preis" στην Αυστρία, τα "Hidalgo" και "Francisco Cerecedo" στην Ισπανία.
Έχει επίσης τιμηθεί με τους τίτλους του "Officier des Arts et des Lettres" στη Γαλλία και του "Comendador da Ordem do Infante Dom Henrique" στην Πορτογαλία.
Μέχρι πρόσφατα δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Σιένας. Έχει επίσης διδάξει σε πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού, μεταξύ των οποίων το Bard College της Νέας Υόρκης, το Ecole de Hautes Etudes και το College de France στο Παρίσι.
Έχει γράψει και εξακολουθεί να γράφει σε πολλές ιταλικές και ξένες εφημερίδες (Corriere delta Sera, L'Unita, II Manifesto, Le Monde, El Pais, Diario de Noti-cias, La Jornada, Die Allgemeine Zeitung) καθώς και σε πολιτιστικά περιοδικά, όπως το La Nouvelle Revue Frangaise και το Lettre Internationale.
Υπήρξε μέλος και συνιδρυτής του Διεθνούς Κοινοβουλίου Συγγραφέων.
Ήδη από το 2000 το Italian Pen Club τον έχει προτείνει στη Σουηδική Ακαδημία ως υποψήφιο για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας

Κυριακή 11 Μαρτίου 2012

Τα ωραιότερα ποιήματα για το παιδί


Πρόκειται για ένα ανθολόγιο, με περισσότερα από εκατό ποιήματα, που έχουν ως θέμα τους το παιδί. Σπουδαίοι ποιητές, όπως Τέλλος Άγρας, ο Μανόλης Αναγνωστάκης, ο Νικηφόρος Βρεττάκος, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Μιλτιάδης Μαλακάσης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μίλτος Σαχτούρης και πολλοί πολλοί και σημαντικότατοι άλλοι αναφέρονται, καθένας με το δικό του μοναδικό ύφος, στην πιο όμορφη και τρυφερή ηλικία.

Ένα βιβλίο που αξίζει κανείς να ανατρέξει και να ανατρέξει και να ξανααντρέξει χιλιάδες στιγμές και για διαφορετικούς λόγους, ανακαλύπτοντας κάθε φορά κάτι καινούριο, μία άλλη πτυχή.

(Ενδεικτικά αναφέρω ότι από εδώ «αντλήσαμε» το κείμενο για το προσκλητήριο βάπτισης της μεγάλης μας κόρης : ) )

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη και το έχουν επιμεληθεί ο Θανάσης Θ. Νιάρχος και ο Θανάσης Α. Καστανιώτης. Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν επίσης (και βρίσκονται στην wishlist μου):

-Τα ωραιότερα ποιήματα για τη μάνα
-Τα ωραιότερα ποιήματα για τον πατέρα
-Έλληνες ποιητές για τη θάλασσα
-Ποιητές για ποιητές-Χειραψία πάνω από την άβυσσο

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΓΛΑΥΚΟΣ ΑΛΙΘΕΡΙΣΗΣ-ΣΤΗΝ ΚΟΡΗ ΜΟΥ
Το σωματάκι να τρεκλίζει-άσταθο βήμα-
τσεβδά λογάκια, συλλαβές λειψές,
χαμόγελο σαν το γαλάζιο κύμα,
σας χάρηκα, ώρες κι ώρες, πάλι ψες.

Κρατά στον κύκλο η Ζωή το μαγικό της
μυστήρια! Που να φανταστεί κανείς...
Σμίγει η χαρά της ηλικίας της πρώτης
κ η θλίψη της σοφίας μου της στερνής,

κι ό, τι αν σου πω το λες σαν παπαγάλος
με κωμικά σοβαρεμένη την ειδή,
να μου φωνάξεις γι΄ άνθρωπος μεγάλος,
κι εγώ να σου φανίζουμαι παιδί.


ΑΡΓΥΡΗΣ ΕΦΤΑΛΙΩΤΗΣ-ΣΤΟ ΜΩΡΟ

Εσύ που δε σε φώναξε κανένας,
μον΄ήλθες σαν αυγής σταλαγματιά,
δροσιά να φέρεις ύστερ΄απ΄της γέννας
τη φοβερή κι αξέχαστη νυχτιά,

που τώρα φαίνεσαι αφρός μονάχος,
λουλούδι άσπρο δίχως μυρωδιά,
ω αγγελούδι τυλιχτό στο πάχος,
μια τρυφερή, μα απόνετη καρδιά,

εσύ, που η μάνα σου τηράει και χαίρει
και μια φωνή σου δεν της απαντά,
παρά μονάχα σαν ζητάς να φέρει
τα στήθια της στα χείλη σου κοντά,

να ξερα συ, που αγαπιέσαι τώρα,
αν ν΄ αγαπάς θα μάθεις καμιάν ώρα!



ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΟΥΡΗΣ-ΤΙΝΟΣ ΜΟΙΑΖΕΙ
Ενός μπαμπά τ΄ αρσενικό παιδί
τον κόσμο σε σκοτούρα πάντα βάζει
και όποιος ευτυχήσει να το δει
θα εύρει πως με κάποιον λίγο μοιάζει.

Την μία μοιάζει κάποιου με φτερά,
την άλλη μοιάζει κάπως στη μητέρα,
αλλά κανείς δεν είπε μια φορά
πως μοιάζει και λιγάκι του πατέρα.

Και του μπαμπά του κόλλησε μαράζι
να εύρει το παιδί του τίνος μοιάζει.


ΑΝΤΩΝΗΣ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ -ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΑΣ

Το παιδί μας
είναι δέκα μηνών
κι άρχισε να ψελλίζει
λίγες λέξεις.
Η γυναίκα μου
χαίρεται
και τρέχει να μου πει
πως το παιδί μας
άρχισε να μιλάει!
Κι εγώ στοχάζουμαι
πως κάλλιο
να μη μίλαγε ακόμα,
γιατί δεν είμαστ΄ έτοιμοι.
Κι εγώ στοχάζουμαι
πως κάλλιο
να μη μίλαγε ποτέ.
Γιατί,
τι θα του πούμε
σαν μας ρωτήσει για το φόβο
που χτυπάει τη θύρα μας,
για το φόβο
που ανατέλλει
στα παιδικά του μάτια'
τι θα του πούμε
για τα ρημαγμένα σπίτια,
για τα καμένα στάχυα'
τι θα του πούμε
για τον αντικρινό στρατιώτη
με τα κομμένα πόδια;
Το παιδί μας
είναι δέκα μηνών
κι άρχισε να ψελλίζει
λίγες λέξεις.
Κι εμείς
δεν είμαστ΄ έτοιμοι...

Σάββατο 10 Μαρτίου 2012

Στο ακρογιάλι της ουτοπίας

        

               

               Τίτλος: Στο ακρογιάλι της ουτοπίας
               Συγγραφέας: Αλκυόνη Παπαδάκη
               Εκδόσεις: ΚΑΛΕΝΤΗΣ







Αντιγράφω από το οπισθόφυλλο:
‘Έχω γνωρίσει στη ζωή μου αρκετούς ανθρώπους, που έψαχναν απεγνωσμένα την ελευθερία της ψυχής τους. Πέρασαν βουνά, θάλασσες και ποτάμια, μοναχικοί καβαλάρηδες πάντα, εραστές μιας χίμαιρας που την είχαν βαφτίσει ελευθερία.
Αυτού τους είδους οι άνθρωποι μοιάζει να ψάχνουν τελικά για την παγίδα τους. Μοιάζει να ψάχνουν, κάπου να αιχμαλωτιστούν. Κάπου να χαρίσουν, κάπου να πετάξουν, την ελευθερία που ήδη κουβαλάνε μέσα τους, χωρίς οι ίδιοι να το ξέρουν.
Μερικοί , μπαίνουν σε ναρκοπέδια και χάνονται. Άλλοι βρίσκουν την μεγάλη παγίδα και παγιδεύονται. Ολότελα. Για πάντα.
Μόνο που δεν παραδέχονται ποτέ, πως εκεί που έφτασαν, είναι παγίδα. Της δίνουν απλώς μια άλλη ονομασία.
Χρέος, ας πούμε. Θυσία. Αποστολή.
Έτσι για να μπορούνε δηλαδή, άμα λάχει, να φοράνε το καπελάκι τους στραβά.’



‘-Ανοίγεις μια ζωή το λάκκο σου, με νύχια και με δόντια, κι ύστερα περιμένεις κάποιος να σε σπρώξει μέσα για να του φορτώσεις την ευθύνη. Ε! αυτός, δεν είμ’ εγώ! Όσο κι αν σε βολεύει. Άει πνίξου και παράτα μας….
Αυτά μου δήλωσε το κατοικίδιο τέρας! Κι έφυγε. Αυτά μου δήλωσε το γλυκό μου κοριτσάκι. Η Δόμνα μου. Κι έφυγε…’

Με αφορμή την φυγή της κόρης της η Χρύσα προσπαθεί να βρει την δικιά της ουτοπία, το δικό της όνειρο. Πως φτάνει ένας άνθρωπος εδώ που βρίσκεται; η Χρύσα πέρασε πολλά στη ζωή της και έτσι προσπάθησε να κρύψει τις δυστυχίες της κάτω από το παχύ χαλί και να δώσει στην κόρη της αυτά που η ίδια δεν είχε ποτέ.

‘Πίστευα, και πιστεύω, πως όταν η ψυχή δεν έχει χαρακιές  δε βρίσκει δρόμο να τρέξει μέσα της ο καημός του άλλου.’


Τώρα καθαρά για το βιβλίο πρέπει να πω πως στην αρχή το βρήκα λίγο αργό στο ρυθμό, αλλά στην πορεία ανεβάζει στροφές, εμβαθύνει στους χαρακτήρες και σε συνεπαίρνει. Εμένα το βιβλίο μου άφησε μια γλυκόπικρη γεύση. 

Γιατί η ουτοπία μας καθορίζεται από τις πληγές που φέρουμε στην ψυχή μας…

Παρασκευή 9 Μαρτίου 2012

Γραμματική της φαντασίας

«Αν είχαμε και μια Φανταστική, όπως έχουμε μια Λογική, θα ανακαλύπταμε την τέχνη να επινοούμε»

Πώς να αρχίσει κανείς να περιγράφει ένα τέτοιο βιβλίο; Τόσο διαφορετικό, τόσο σπουδαίο, τόσο αγαπημένο;

Πρώτα απ΄ όλα να πω ότι απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς, σε γονείς, σε παιδιά και, φυσικά, σε όποιον του αρέσει να «σκαρφίζεται» ιστορίες! Ή, όπως αναφέρει ο συγγραφέας του, ο Τζάνι Ροντάρι, «ελπίζω το βιβλίο αυτό να φανεί εξίσου χρήσιμο σε όποιον πιστεύει στην ανάγκη ότι η φαντασία έχει τη δική της θέση στη διαπαιδαγώγηση΄ σε όποιον έχει εμπιστοσύνη στην παιδική δημιουργικότητα΄ σε όποιον γνωρίζει τι απελευθερωτική αξία μπορεί να έχει η λέξη.»

45 κεφάλαια, 232 σελίδες, που βοηθούν τον αναγνώστη να «απελευθερωθεί» και να δημιουργήσει τα πιο ιδιαίτερα και –γιατί όχι;-τα πιο θεότρελα και διασκεδαστικά κείμενα!

Επειδή όμως θεωρία χωρίς πράξη δεν έχει καμία αξία, θα επιλέξω να παρουσιάσω κάποια από τα κεφάλαια του βιβλίου και, όποιος θέλει, μπορεί να «αλληλεπιδράσει» μαζί τους και να συμμετέχει!




1.Η ΠΕΤΡΑ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ

«Μια πέτρα που ρίχνεις στη λίμνη προκαλεί ομόκεντρους κύκλους, οι οποίοι συνεχώς μεγαλώνουν στην επιφάνειά της, εμπλέκοντας στην κίνησή τους, σε διαφορετικές αποστάσεις, με διαφορετικά αποτελέσματα, το νούφαρο και την καλαμιά, τη χάρτινη βαρκούλα και το φελλό του ψαρά. Με το ίδιο τρόπο μια λέξη, που τη ρίχνεις τυχαία στο μυαλό, παράγει κύκλους στην επιφάνεια και στο βυθό, προκαλεί μια ατελείωτη σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων, εμπλέκοντας στην πτώση της ήχους και εικόνες, αναλογίες και αναμνήσεις, σημασίες και όνειρα, σε μια κίνηση που ενδιαφέρει την εμπειρία και τη μνήμη, τη φαντασία και το ασυνείδητο και που περιπλέκεται από το γεγονός ότι το ίδιο μυαλό δεν παρακολουθεί παθητικά την παρουσίαση, αλλά επεμβαίνει συνεχώς, για να αποδεχτεί και να απωθήσει, να συνδέσει και να λογοκρίνει, να δημιουργήσει και να καταστρέψει.
Παίρνω για παράδειγμα τη λέξη «πέτρα». Πέφτοντας στο μυαλό παρασέρνει ή προσκρούει ή αποφεύγει, τέλος πάντων, ποικιλοτρόπως έρχεται σε επαφή:
-με λέξεις που αρχίζουν από π (πόρτα, πάγος, πιρούνι),
-από πε(πεδιάδα, πέδιλο, πεζοδρόμιο, πεθερά, πεπόνι, πένα, πέλαγος),
-που τελειώνουν σε –έτρα(φαρέτρα, Ηλέκτρα),
-με όλες τις λέξεις που βρίσκονται δίπλα της, στη λεξιλογική αποθήκη εξαιτίας της σημασίας(βράχος, χαλίκι, μάρμαρο, βότσαλο, γρανίτης, λιθάρι, αγκωνάρι).
Αυτοί είναι οι πιο τεμπέλικοι συσχετισμοί. Μια λέξη προσκρούει στην άλλη από αδράνεια. Είναι δύσκολο αυτό από μόνο του να πετάξει τη σπίθα, αλλά δεν μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρος.
Η φαντασία μπορεί να ακολουθήσει πολλούς δρόμους.
Η εξερεύνηση της λέξης πέτρα δεν έχει τελειώσει.
Γράφω τα γράμματα το ένα κάτω από το άλλα:
Π
Ε
Τ
Ρ
Α
Τώρα δίπλα σε κάθε γράμμα μπορώ να γράψω την πρώτη λέξη που μου έρχεται στο μυαλό.
Πέντε
Ελέφαντες
Τραβούσαν
Ρυμούλκες
Άνετα.
Μπορούμε να αφήσουμε την λέξη πέτρα στη μοίρα της. Μην τρέφουμε αυταπάτες ότι έχουμε εξαντλήσει όλες τις πιθανότητες….»

Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ:

Δοκιμάστε να «εφαρμόσετε» τα παραπάνω στη λέξη… Μμμ… Να σκεφτώ…
Στη λέξη… Βιβλίο
Πάρτε χαρτί και μολύβι ή…πληκτρολόγιο!
Λέξεις από Β
Λέξεις από Βι
Λέξεις που τελειώνουν σε –ίο
Λέξεις που έχουν σχέση με τη λέξη «Βιβλίο»
Τώρα βάλτε το ένα γράμμα κάτω από το άλλο και φτιάξτε μια ιστορία
Β
Ι
Β
Λ
Ι
Ο
Είδατε πόσο εύκολο και διασκεδαστικό είναι;

2.ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟ ΔΙΩΝΥΜΟ

«Ο Ανρί Βαλόν έγραψε στο βιβλίο του ‘Η προέλευση της σκέψης στο παιδί’ ότι η σκέψη σχηματίζεται σε ζευγάρια. Η ιδέα του ‘μαλακού’ δεν σχηματίζεται πριν ή μετά την ιδέα του ‘σκληρού’ αλλά συγχρόνως, σε μια σύγκρουση που είναι γένεση. ‘Το θεμελιώδες στοιχείο της σκέψης είναι αυτή η δυαδική δομή και όχι τα μεμονωμένα στοιχεία που τη συνθέτουν. Το ζεύγος είναι προγενέστερο από το μεμονωμένο στοιχείο’.
Όταν ήμουν δάσκαλος, έστελνα ένα παιδί να γράψει μια λέξη στην ορατή επιφάνεια του πίνακα, ενώ ένα άλλο παιδί έγραφε κάποια άλλη στην πίσω πλευρά. Το σύντομο τελετουργικό προετοιμασίας είχε τη σημασία του. Δημιουργούσε αναμονή. Εάν ένα παιδί έγραφε, ορατό από τα άλλα, τη λέξη ‘σκύλος’, αυτή η λέξη ήταν κιόλας ξεχωριστή, έτοιμη να συμμετάσχει σε μία έκπληξη, να εισχωρήσει σε ένα αναπάντεχο γεγονός. Αυτός ο ‘σκύλος’ δεν ήταν ένα οποιοδήποτε τετράποδο, αλλά ένας περιπετειώδης, διαθέσιμος, φανταστικός ήρωας. Γυρίζοντας στον πίνακα, ας υποθέσουμε ότι διαβάζαμε τη λέξη ‘ντουλάπα’. Ένα γέλιο τη χαιρετούσε. Η λέξη ‘ορνιθορύγχος’ ή ‘τετράεδρο’ δεν θα είχε μεγαλύτερη επιτυχία. Πάντως μια ντουλάπα αυτή καθεαυτή δεν προκαλεί ούτε γέλια ούτε κλάματα. Είναι μια παρουσία αδρανής, κάτι το κοινότυπο. Αυτή η ντουλάπα όμως, ζευγαρώνοντας μ΄ ένα σκύλο, ήταν το κάτι άλλο: μια ανακάλυψη, μια επινόηση, ένα προκλητικό ερέθισμα.
Στο ‘φανταστικό διώνυμο’ οι λέξεις δεν εκλαμβάνονται με την καθημερινή τους σημασία, αλλά ελευθερωμένες από τις προφορικές τους αλυσίδες στις οποίες είναι μέρος τους καθημερινά. Είναι ‘αποξενωμένες’, ‘εκτός τόπου’, ριγμένες η μία εναντίον της άλλης σε έναν ουρανό που δεν τον έχουμε ξαναδεί. Τότε βρίσκονται στις καλύτερες συνθήκες για να γεννήσουν μια ιστορία.
Π. χ. σκύλος και ντουλάπα
Η πιο απλή διαδικασία για να δημιουργηθεί ανάμεσά τους μια σχέση είναι να τις συνδέσουμε με πρόθεση, άρθρο και επίρρημα.
Το σκυλί με την ντουλάπα
η ντουλάπα του σκύλου
το σκυλί πάνω στην ντουλάπα
το σκυλί μέσα στη ντουλάπα κλπ.
Κάθε μια εικόνα μας προσφέρει το σχήμα μιας φανταστικής κατάστασης.
Π.χ.
Ένα σκυλί περνάει στο δρόμο με μια ντουλάπα στην πλάτη. Είναι η φωλιά του, τι θέλετε να κάνουμε. Την κουβαλάει πάντα μαζί του, όπως κάνει το σαλιγκάρι με το κέλυφός του. Η συνέχεια όπως επιθυμείτε.»

Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ:
Δύο λέξεις: μολύβι και τίγρης
Τι ιστορία μπορεί να γεννηθεί απ΄ αυτές τις δύο λέξεις;

3.ΤΙ ΘΑ ΣΥΝΕΒΑΙΝΕ ΑΝ…

«Οι υποθέσεις –έγραψε ο Νοβάλις- είναι δίχτυα: ρίχνεις το δίχτυ και κάτι, αργά ή γρήγορα, θα πιάσεις.
Ορίστε αμέσως ένα ξακουστό παράδειγμα: Τι θα συνέβαινε αν ένας άνθρωπος ξυπνούσε, έχοντας μεταμορφωθεί σε μια σιχαμερή κατσαρίδα; Στην ερώτηση απάντησε, σύμφωνα με τη γνώμη του, ο Φραντς Κάφκα στο διήγημα Μεταμόρφωση. Δεν λέω ότι αυτό το διήγημα γεννήθηκε από τη συγκεκριμένη ερώτηση, αλλά η μορφή του είναι οπωσδήποτε εκείνη της εξέλιξης μέχρι τις πιο τραγικές συνέπειες μιας εντελώς φανταστικής υπόθεσης. Στο εσωτερικό αυτής της υπόθεσης όλα γίνονται λογικά και ανθρώπινα, φορτίζονται από έννοιες ανοιχτές σε διάφορες ερμηνείες, το σύμβολο ζει τη δική του αυτόνομη ζωή και είναι πολλές οι πραγματικότητες στις οποίες προσαρμόζεται.
Αυτή των φανταστικών υποθέσεων είναι μια απλούστατη τεχνική. Η μορφή της είναι ακριβώς εκείνη της ερώτησης: Τι θα συνέβαινε αν…
Για να σχηματίσουμε την ερώτηση διαλέγουμε τυχαία ένα υποκείμενο και ένα κατηγόρημα. Η ένωσή τους θα μας προσφέρει την υπόθεση με την οποία θα δουλέψουμε.
Π.χ.
-Τι θα συνέβαινε αν ένας κροκόδειλος χτυπούσε την πόρτα σας, ζητώντας λίγο δεντρολίβανο;
-Τι θα συνέβαινε αν το ασανσέρ σας έπεφτε στο κέντρο της Γης ή πεταγόταν στο φεγγάρι;»


Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ:

Τι θα συνέβαινε αν ξαφνικά εξαφανίζονταν ως δια μαγείας όλοι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές που υπάρχουν στον πλανήτη Γη;
(Εδώ σας θέλω!)

4.ΤΟ ΑΥΘΑΙΡΕΤΟ ΠΡΟΘΕΜΑ

«Ένας τρόπος να κάνουμε παραγωγικές, με την έννοια του φανταστικού, τις λέξεις είναι να τις διαστρεβλώνουμε. Το κάνουν τα παιδιά για παιχνίδι: ένα παιχνίδι που έχει πολύ σοβαρό περιεχόμενο, γιατί τα βοηθά να εξερευνήσουν τις δυνατότητες των λέξεων, να τις κυριαρχήσουν, να τις αναγκάσουν σε ανέκδοτες αποκλίσεις΄ ερεθίζει την ελευθερία τους ως «ομιλητών», με δικαίωμα στη δική τους προσωπική parole΄ενθαρρύνει τον αντικομφορμισμό τους.
Στο πνεύμα αυτού του παιχνιδιού είναι η χρήση ενός αυθαίρετου προθέματος. Έχω καταφύγει σ΄ αυτό πολλές φορές.
Αρκεί το στερητικό μόριο ξε- για να μετατρέψει μια «ξύστρα» -αντικείμενο συνηθισμένο και αμελητέο, μάλλον επικίνδυνο και επιθετικό- σε μια «ξεξύστρα», αντικείμενο φανταστικό και ειρηνικό, το οποίο δεν χρησιμεύει να φτιάχνει τη μύτη σε μολύβια, αλλά να την ξαναμεγαλώνει όταν έχει φαγωθεί. Κι ας θυμώνουν οι χαρτοπώλες και η ιδεολογία του καταναλωτισμού. Κι όχι χωρίς υπαινιγμούς σεξουαλικής απόχρωσης, καλά κρυμμένους, αλλά όχι και μη αντιληπτούς (κάτω από το επίπεδο της συνείδησης) από τα παιδιά.
Εάν έπρεπε να καταγράψω εδώ μία άσκηση, θα πρότεινα να συμπληρώσετε δύο παράλληλες σειρές από προθέματα(π.χ. μικρο-, μινι-, μαξι, ξε-, υπερ-, υπο- κλπ) και από ονόματα διαλεγμένα στην τύχη και να τα ζευγαρώσετε με κλήρωση. Εγώ δοκίμασα. Ενενήντα εννιά γάμοι που τελούνται με αυτό το τελετουργικό αποτυγχάνουν στο γαμήλιο δείπνο: το εκατοστό αποδεικνύεται μια ένωση ευτυχής και γόνιμη.»
Παραδείγματα με αυθαίρετα προθέματα που δίνει ο Ροντάρι:
«Ξεκανόνι»: χρησιμεύει για να «ξεκάνει» τον πόλεμο αντί να τον κάνει.
«Διστιλό»: γράφει διπλά (και ίσως να χρησιμεύει σε δίδυμους μαθητές…)
«Μαξικουβέρτα»: κουβέρτα ικανή να σκεπάσει το χειμώνα όσους πεθαίνουν από το κρύο.


Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ:
-Μαξιμελάνι
-Ξεμελάνι
-Υπερμελάνι
-Υπομελάνι
Τι είδους μελάνια να είναι όλα αυτά;

5. «ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ»

«Η αναζήτηση του φανταστικού θέματος μπορεί να γίνει μέσα από τα παιχνίδια που έπαιζαν και οι ντανταιστές και οι σουρεαλιστές, αλλά είναι οπωσδήποτε πιο παλιά από αυτά τα καλλιτεχνικά κινήματα. Μπορούμε να τα ονομάσουμε σουρεαλιστικές ασκήσεις μάλλον για την ευκολία μας παρά για να αποτίσουμε τιμή, λίγο καθυστερημένα εξάλλου, στον Μπρετόν.
Ένα από αυτά τα παιχνίδια συνίσταται στο να κόψεις τους τίτλους των εφημερίδων και να τους ανακατέψεις, για να έχεις ειδήσεις από παράλογα, συγκλονιστικά ή απλώς διασκεδαστικά γεγονότα:
Ο θόλος του Αγίου Πέτρου
Μαχαιρωμένος
Το σκάει στην Ελβετία με το χρηματοκιβώτιο.
Μπορούμε να συνθέσουμε ολόκληρα ποιήματα, ίσως χωρίς νόημα μα όχι και χωρίς γοητεία, με μια εφημερίδα και ένα ψαλίδι.
Ένα άλλο παιχνίδι, διαδεδομένο σε όλο τον κόσμο, είναι αυτό με τις καρτέλες ερωτήσεων και απαντήσεων.
Ξεκινάμε από μια σειρά ερωτήσεων, που ήδη σχηματίζουν γεγονότα στη σειρά, δηλαδή μια αφήγηση. Για παράδειγμα:
Ποιος ήταν;
Που βρισκόταν;
Τι έκανε;
Τι είπε;
Τι είπε ο κόσμος;
Πώς τελείωσε;
Ο πρώτος της ομάδας απαντά στην πρώτη ερώτηση και διπλώνει το φύλλο, για να μην μπορεί κανείς να διαβάσει την απάντηση. Ο δεύτερος απαντάει στην δεύτερη ερώτηση και διπλώνει το φύλλο και ούτω καθεξής, μέχρι να τελειώσουν οι ερωτήσεις. Έπειτα διαβάζουμε τις απαντήσεις σαν αφήγημα. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι εντελώς χωρίς νόημα ή ο υποτυπώδης σκελετός μιας κωμικής ιστορίας. »

Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ
Λοιπόν:
Ποιος ήταν;
Που βρισκόταν;
Τι έκανε;
Τι είπε;
Τι είπε ο κόσμος;
Πώς τελείωσε;


6.Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ «ΛΙΜΕΡΙΚ»

«Το «λίμερικ» είναι ένα είδος οργανωμένο και κωδικοποιημένο –αγγλικό- του άνευ νοήματος.
Με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, όλες νόμιμες, τα λίμερικ αντιγράφουν πάντα την ίδια δομή, η οποία αναλύθηκε με εξαιρετική ακρίβεια από τους σοβιετικούς σημειολόγους Τσίβιαν και Σέγκαλ (Το σύστημα των σημείων και ο σοβιετικός δομισμός).
Ο πρώτος στίχος περιέχει την ένδειξη του πρωταγωνιστή.
Στον δεύτερο στίχο αποκαλύπτεται η ιδιότητά του.
Στον τρίτο και τέταρτο παρατηρούμε την πραγματοποίηση του κατηγορήματος.
Ο πέμπτος στίχος είναι αφιερωμένος στην εμφάνιση ενός τελικού επιθέτου ή παραλόγου.
Π.χ.: Υπήρχε ένας γέρος στο έλος
Από τη φύση του ήταν ασήμαντος κι ανέμελος
καθισμένος σ΄ ένα πετραδάκι
τραγουδούσε δημοτικά σ΄ ένα βατραχάκι
αυτός ο διδακτικός γέρος στο έλος.
Μερικές παραλλαγές είναι στην πραγματικότητα εναλλακτικές μορφές της δομής. Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα:
1.Ο πρωταγωνιστής: Υπήρχε ένας γέρος απ΄ το Γκρανιέρι
2.Το κατηγόρημα: που προχωρούσε στις μύτες των ποδιών
3. και 4. Η αντίδραση των παριστάμενων:
αλλά του είπαν –Σε είδαμε πριν ώρα,
τι σου ρθε και το κάνεις τώρα;
5.Τελικό επίθετο: ω ξεμωραμένε γέρο του Γκρανιέρι.

Άλλο παράδειγμα:
Μια φορά ένας γιατρός που τον έλεγαν Κιούπη
ήθελε να βγάλει τις αμυγδαλές από ένα κουνούπι
το έντομο βλαστήμησε
και στη μύτη τον τσίμπησε
εκείνο τον αμυγδαλοβγάλτη που τον έλεγαν Κιούπη.
Τα παιδιά καταφέρνουν σε μικρό χρονικό διάστημα να κατανοήσουν την τεχνική που περιγράψαμε. Ιδιαίτερα διασκεδαστική μαζί τους είναι η αναζήτηση του τελικού επιθέτου, δηλαδή μιας λέξης με φαντασία, ένα επινοημένο επίθετο, με το ένα πόδι στη γραμματική και με το άλλο στην παρωδία.
Με τα παιδιά, για το συμφέρον τους, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να μην περιορίζουμε τις δυνατότητες του παραλόγου. Δεν πιστεύω ότι θα βλάψει την επιστημονική τους διαμόρφωση. Και στα μαθηματικά, εξάλλου, υπάρχουν οι αποδείξεις δια του παραλόγου.»

Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ:

Φτιάξε ένα λίμερικ μόνοι ή…μοιραστείτε το με παρέα!


7.ΛΑΘΕΥΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

«-Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε ένα κοριτσάκι που το έλεγαν Κιτρινοσκουφίτσα.
-Όχι, Κοκκινοσκουφίτσα!!
-Α, ναι, Κοκκινοσκουφίτσα. Λοιπόν, τη φωνάζει ο μπαμπάς της και…
-Μα όχι, όχι ο μπαμπάς της, ήταν η μαμά της.
-Σωστά. Τη φωνάζει και της λέει: Πήγαινε στη θεία Ροζίνα για να της δώσεις…
-Πήγαινε στη γιαγιά της είπε, όχι στη θεία!
Και τα λοιπά.
Αυτή είναι η μορφή ενός παλιού παιχνιδιού «να λαθεύεις τις ιστορίες», που μπορεί να γίνει σε κάθε σπίτι, οποιαδήποτε στιγμή.
Είναι ένα παιχνίδι σοβαρό απ΄ ό, τι φαίνεται με την πρώτη ματιά. Πρέπει όμως να το παίξεις την κατάλληλη στιγμή. Τα παιδιά, όσον αφορά τις ιστορίες, είναι αρκετά συντηρητικά. Θέλουν να τα ξανακούν με τα ίδια λόγια της πρώτης φοράς, για την ευχαρίστηση να τα αναγνωρίζουν, να τα μάθουν από την αρχή μέχρι το τέλος με τη σωστή ακολουθία, να ξανανιώσουν τις συγκινήσεις της πρώτης συνάντησης με την ίδια σειρά: έκπληξη, φόβος, ανταμοιβή. Έχουν ανάγκη τη σειρά και τη σιγουριά.
Μπορεί, λοιπόν, τις πρώτες φορές το παιχνίδι να λαθεύεις τις ιστορίες να τα εκνευρίσει, γιατί θα τα κάνει να αισθανθούν κίνδυνο. Για την εμφάνιση λύκου είναι προετοιμασμένα: η εμφάνιση του καινούριου τα ανησυχεί, γιατί δεν ξέρουν αν θα είναι εχθρός ή φίλος.
Κάποια στιγμή-ίσως όταν η Κοκκινοσκουφίτσα δεν έχει πολλά να τους πει, όταν είναι έτοιμα να την αποχωριστούν σαν ένα παλιό παιχνίδι που έχει παλιώσει από τη χρήση-δέχονται να γεννηθεί από την ιστορία η παρωδία, εν μέρει γιατί επικυρώνει την απομάκρυνση, εν μέρει γιατί η νέα οπτική γωνία ανανεώνει το ενδιαφέρον για την ίδια την ιστορία, την ξαναζωντανεύει σε μια άλλη γραμμή. Τα παιδιά δεν παίζουν πια τόσο με την Κοκκινοσκουφίτσα όσο με τους εαυτούς τους: προκαλούνται να αντιμετωπίσουν την ελευθερία χωρίς φόβο, να αναλάβουν επικίνδυνες ευθύνες.
Σε μερικές περιπτώσεις το παιχνίδι θα έχει μια δική του θεραπευτική αποτελεσματικότητα. Θα βοηθήσει το παιδί να ξεμπλοκαριστεί από ορισμένες εμμονές. Το παιχνίδι αποδραματοποιεί το λύκο, κακομεταχειρίζεται το δράκο, γελοιοποιεί τη μάγισσα, καθορίζει ένα πιο ξεκάθαρο όριο ανάμεσα στον κόσμο με τα αληθινά πράγματα-όπου ορισμένες ελευθερίες δεν είναι δυνατές-και σ΄ εκείνον με τα φανταστικά.

Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΠΡΟΤΑΣΗ:
Στην δική μου ιστορία το ασχημόπαπο δεν έγινε κύκνος. Μπορείτε να φανταστείτε την συνέχεια;
………………………………………………………………………
Όπως πάω όμως σιγά σιγά θα μεταφέρω εδώ όλο το βιβλίο. Κι αυτό δεν έχει κανέναν ενδιαφέρον. Μαγεία είναι να αναζητήσετε το βιβλίο (για αγορά ή για δανεισμό) και να… δημιουργήσετε με τα παιδιά, τους φίλους ή, ακόμα, και μόνοι σας!

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, σε μετάφραση του Γιώργου Κασαπίδη (Τζάνι Ροντάρι, Γραμματική της φαντασίας-Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες)

Πληροφορίες για τον συγγραφέα από την βιβλιονέτ:

Ο Τζιάνι Ροντάρι γεννήθηκε στο Πιεμόντε το 1920 και πέθανε στη Ρώμη το 1980. Eργάστηκε για αρκετά χρόνια ως δάσκαλος, αλλά ασχολήθηκε κυρίως με τη δημοσιογραφία, την οποία υπηρέτησε ως διευθυντής εφημερίδων και περιοδικών. Το 1944 εντάχθηκε στο Κομουνιστικό Κόμμα της Ιταλίας. Βέβαια, η ιδιότητα με την οποία έγινε γνωστός τόσο στη χώρα του όσο και διεθνώς είναι αυτή του συγγραφέα παιδικών βιβλίων. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σε ολόκληρο τον κόσμο (πολλά από αυτά κυκλοφορούν και στα ελληνικά) και έχουν διαβαστεί από εκατομμύρια παιδιά. Το 1970 του απονεμήθηκε το βραβείο Άντερσεν, η μεγαλύτερη διάκριση διεθνώς για συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας.

Θα κλείσω με το πιο σημαντικό –κατά τη γνώμη μου- μήνυμα όλου του βιβλίου:

«Τον κόσμο μπορείς να τον κοιτάξεις από το ύψος ενός ανθρώπου, αλλά και από εκείνο ενός σύννεφου. Στην πραγματικότητα μπορείς να μπεις από την κεντρική πόρτα ή να χωθείς –είναι πιο διασκεδαστικό- από ένα παραθυράκι»
Τζάνι Ροντάρι


ΚΑΛΟ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ :)

Πέμπτη 8 Μαρτίου 2012

Βιβλίο, βιβλίο, βιβλίο…


«Τα βιβλία σαν τους φίλους, λίγα και καλά», λέει μια παροιμία. Κι άλλοι ενδεχομένως συμφωνούν, άλλοι διαφωνούν και άλλοι αδιαφορούν –ίσως να μην επιθυμούν καν βιβλία στα σπίτια τους, κάποιοι (ευτυχώς ελάχιστοι!) τα αποστρέφονται. Εγώ συμφωνώ με την παροιμία εν μέρει. Ναι, «καλά»(βέβαια το «καλά» το αντιλαμβάνεται ο καθένας με δικά του κριτήρια),με τίποτα λίγα…!!

Τι είναι όμως το βιβλίο;

«Μολονότι είναι δύσκολο να δώσουμε έναν ορισμό αποδεκτό για όλους, ωστόσο οι πάντες καταλαβαίνουν, μέσες-άκρες, τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη βιβλίο.

Το βιβλίο αποτελείται από πολλά (περισσότερα από 16) χειρόγραφα ή τυπωμένα φύλλα, που είναι συρραμμένα ή συγκολλημένα στη μια τους πλευρά. Αυτά τα ενωμένα φύλλα τα προστατεύει συνήθως το διπλό εξώφυλλο με τη ράχη του, που είναι πιο παχύ, πιο στερεό και πιο ανθεκτικό από τα φύλλα.

Υπάρχουν τα μικρά βιβλία ή βιβλιαράκια ή βιβλία τσέπης, οι μεγάλοι τόμοι της εγκυκλοπαίδειας και τα συνηθισμένου μεγέθους βιβλία. Όταν το βιβλίο έχει λιγότερα από 16 φύλλα το λέμε πλακέτα
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:

Η ευρεσιτεχνία είναι μητέρα της ανάγκης

«Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος εφηύρε την τυπογραφική μηχανή, που ήταν μια από τις σημαντικότερες εφευρέσεις στην Ιστορία». Αυτό μαθαίναμε στο σχολείο, και είναι εν μέρει αληθινό ή τουλάχιστον βάσιμο.

Η Κίνα χρησιμοποιούσε την τυπογραφία πολύ πριν τον Γουτεμβέργιο. Η κινέζικη τυπογραφία χρονολογείται από τον 2ο αιώνα μ.Χ., όταν τα βουδιστικά κείμενα που ήταν σκαλισμένα σε μαρμάρινες κολόνες μεταφέρθηκαν σε μια άλλη κινέζικη εφεύρεση, το χαρτί.

‘Άλλο ένα είδος τυπογραφίας με κινητά στοιχεία είχε εφευρεθεί πολύ νωρίτερα από έναν άγνωστο τυπογράφο της Μινωικής Κρήτης.

Πάντως αν ο Γουτεμβέργιος δεν είχε επινοήσει τις βελτιώσεις στο κράμα και στο μελάνι, κάποιος άλλος «μαστροχαλαστής» με μέταλλα και λάδια θα το είχε κάνει. Συνεπώς χρεώστε στον Γουτεμβέργιο την καλύτερη εφεύρεση της χιλιετίας –αλλά κρατήστε και ορισμένες επιφυλάξεις.

Τα βασικά μέρη του Βιβλίου και η δομή τους

1.Εξώφυλλο
Στο εξώφυλλο, όπου εξαντλείται η εικαστική φαντασία του σχεδιαστή, περιλαμβάνονται συνήθως τα ακόλουθα στοιχεία: το όνομα του συγγραφέα, ο τίτλος του βιβλίου, ο εκδότης, ο τόπος και η ημερομηνία έκδοσης. Ακολουθεί ένα φύλλο –δύο κενές σελίδες- χωρίς εμφανή σελιδαρίθμηση.
2.Ψευδότιτλος
Παρατίθεται ο τίτλος ή μέρος του τίτλου του βιβλίου. Ακολουθεί μία σελίδα χωρίς εμφανή σελιδαρίθμηση.
3.Σελίδα τίτλου
Περιλαμβάνει υποχρεωτικά το όνομα του συγγραφέα, τον πλήρη και ακριβή τίτλο του βιβλίου, τον εκδότη, τον τόπο και την ημερομηνία έκδοσης.
4.Σελίδα «ταυτότητας»
Περιλαμβάνονται τα υπόλοιπα στοιχεία της έκδοσης, όπως ο φορέας που εκδίδει το βιβλίο, το ISBN, το copyright, η σειρά στην οποία πιθανόν να ανήκει το βιβλίο. Η σελίδα που ακολουθεί μπορεί να είναι κενή ή να περιλαμβάνει κάποια αφιέρωση.
5.Σελίδα περιεχομένων
6.Κολοφώνας
Λίγες ή πολλές πληροφορίες για την έκδοση: τίτλο, συγγραφέα, τόπο, χρόνο έκδοσης, αριθμό αντιτύπων, ποιότητα χαρτιού, τεχνικές λεπτομέρειες για την εκτύπωση και όποια άλλη πληροφορία κριθεί χρήσιμη από τον εκδότη.

Η βιβλιοδεσία

Σκοπό έχει την προστασία του βιβλίου έτσι ώστε να μη το φθείρει ο χρόνος, το περιβάλλον και, βέβαια, η χρήση του από τους αναγνώστες.
Το νόημα της σωστής βιβλιοδεσίας:
-Να είναι ανθεκτική (με καλά υλικά και ράφτη)
-Να είναι εξυπηρετική (να ανοίγει εύκολα)
-Να είναι καλαίσθητη (ομορφιά που δεν είναι επιδεικτική, παρά υπηρετεί την τυπογραφική μορφή και ταιριάζει με το περιεχόμενο του έργου).

Συμβουλές για την προστασία και τη συντήρηση των βιβλίων

Ο Δεκάλογος για; την προστασία του βιβλίου:
1.Πρέπει να φυλάσσονται σε χώρους με όσο το δυνατό χαμηλότερα επίπεδα υγρασίας και χωρίς μεγάλες μεταβολές θερμοκρασίας.
2.Δεν πρέπει να τσακίζουμε τις σελίδες τους, ώστε να σημαδεύουμε το σημείο όπου έχουμε προχωρήσει την ανάγνωση. Για το λόγο αυτό υπάρχουν οι σελιδοδείκτες.
3.Αποφεύγουμε την επαφή με νερό και με άλλα υγρά.
4.Τα τινάζουμε και τα ξεσκονίζουμε συχνά.
5.Δεν σκίζουμε σελίδες.
6.Υπογραμμίζουμε μόνο με μολύβι.
7.Προσέχουμε τα εξώφυλλα, ώστε να μην τσακίζουν και να μη φθείρονται κατά τη χρήση ή από την επαφή τους με άλλα βιβλία.
8.Αερίζουμε συχνά τους χώρους όπου τα φυλάσσουμε.
9.Δεν τοποθετούμε βαριά αντικείμενα πάνω στα βιβλία.
10.Δεν τα εκθέτουμε στον ήλιο.

ΠΗΓΗ: Βιβλιολογείον, Ένα Βιβλίο για το Βιβλίο, Εκδόσεις Τυπωθήτω, Αθήνα, 2001.


Δεν ξέρω αν το πρώτο μου ποστ είχε ενδιαφέρον για τους αναγνώστες του μπλοκ, ελπίζω πάντως να μην ήταν κουραστικό και –σίγουρα- να μην είναι το τελευταίο :)

Τετάρτη 7 Μαρτίου 2012

Βεατρίκη και Βιργίλιος

http://www.culturenow.gr

Τί θα ήταν η Ιστορία αν δεν υπήρχε η Διήγηση; Ποιό το βάρος της αν την προσπερνούσε η Τέχνη;  Μήπως τα γεγονότα λησμονούνται αν δεν γίνουν κτήμα μας μέσω της Φαντασίας; Προτιμάτε τα πιστά Ντοκυμαντέρ και τα Δοκίμια για ένα συγκεκριμένο θέμα ή αναζητάτε τη ΄Λογοτεχνία,τη Μυθιστοριογραφία που γεννιούνται για να το ανασυνθέσουν;


Και μια πιο συγκεκριμένη ερώτηση,που συναντάμε στο βιβλίο:
"Πρόκειται να πεθάνεις. 
Δίπλα σου στέκεται ένας άγνωστος, 
που λέει κάτι σε μια άγνωστη σε σένα γλώσσα.
 Τί κάνεις;"


Βεατρίκη και Βιργίλιος. Από Παιδικός Έρωτας και Πνευματικό Είδωλο του Δάντη αντίστοιχα, δυο χαρακτήρες που τον εισάγουν στην επόμενη ζωή, στην "Κωμωδία"του. (Το "Θεία" ήρθε αργότερα.)
Τους συναντούμε ξανά στο βιβλίο του Γιαν Μαρτελ. Μια γαϊδουρίτσα κι ένας πιθηκάκος (συγκεκριμένης φυλής) να βοηθούν τον Χένρι,μέσω του δρόμου της εξιλέωσης να επιστρέψει στα συγγραφικά του καθήκοντα, πίσω στον εαυτό του. Ας μην ομολογήσω περισσότερα για τους χαρακτήρες και την πλοκή του βιβλίου,που ήταν ένα αμάλγαμα μυθιστορήματος και καταγραφής γεγονότων. Κατά κάποιο τρόπο,αυτό θα ήθελε ο Χένρι,στην αρχή της ...ιστορίας. :)
Υπήρξαν όντως στεγνές περιγραφές που συμβολικά εξιστορούσαν ντροπιαστικές στιγμές της ανθρώπινης ιστορίας.
Υπέροχα ανθρώπινος,ευφυέστατος συγγραφέας  ο Γιαν Μαρτέλ, που ήδη βραβεύτηκε με το Μπούκερ για το "Η Ιστορία του Πι".

Στα ελληνικά,το βιβλίο "Βεατρίκη Και Βιργίλιος"κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2011 από τις Εκδόσεις Ψυχογιός.
Για την ελληνική μετάφραση του δεν γνωρίζω πολλά καθώς το έχω διαβάσει στα αγγλικά. Ελπίζω μόνο η μεταφράστρια να έμεινε πιστή στην πυκνή γραφή του Μαρτέλ χωρίς να χαθούν νοήματα.








Δευτέρα 5 Μαρτίου 2012

Η σύγχρονος Κιβωτός των βιβλίων


Οι μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου και τα πιο φημισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα ψηφιοποιούν το υλικό τους για να το προφυλάξουν από οποιαδήποτε φυσική καταστροφή. Τι θα γινόταν, όμως, όλος αυτός ο πλούτος, εάν η καταστροφή αυτή ήταν ψηφιακή; Πρόκειται για ένα σενάριο «Αποκάλυψης», που δεν αφορά τον υλικό κόσμο αλλά τον κυβερνοχώρο. Αν και σήμερα φαντάζει απίθανο ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ένας σύγχρονος Νώε προνοεί, κατασκευάζοντας μια «Κιβωτό των Βιβλίων», στην οποία φιλοδοξεί να φιλοξενήσει ένα αντίτυπο από κάθε τυπωμένο έργο που κυκλοφορεί στον πλανήτη.

Η «Κιβωτός» αυτή είναι μια ξύλινη αποθήκη και βρίσκεται στη βιομηχανική ζώνη του Ρίτσμοντ, μιας μικρής πόλης στην Καλιφόρνια. Ο «Νώε των βιβλίων», είναι ένας Αμερικανός επιχειρηματίας, με σπουδές στο φημισμένο ΜΙΤ, που απέκτησε μια μικρή περιουσία, πουλώντας στο Amazon την εταιρία διαχείρισης δεδομένων που είχε δημιουργήσει. Το επόμενο βήμα του 51χρονου Μπριούστερ Κέιλ ήταν να φτιάξει ένα αρχείο για τις ιστοσελίδες του Ίντερνετ. Όταν έφτασε στα 150 δισεκατομμύρια ιστοσελίδες, γεννήθηκε ένα ερώτημα: πού θα κατέληγε όλο αυτό το υλικό, αν ζούσε η ανθρωπότητα μια ψηφιακή «Αποκάλυψη»;

Αγωνιώντας για την αθανασία της πνευματικής παραγωγής, ο σύγχρονος Νώε διέθεσε 3 εκατομμύρια δολάρια για να κατασκευάσει μια νέα Κιβωτό, πραγματική αυτή τη φορά. Έπειτα, άρχισε να την γεμίζει. Έως σήμερα, έχει συγκεντρώσει 500.000 τίτλους, ενώ κάθε βδομάδα φτάνουν στην Κιβωτό του, 20.000 νέοι. Πολλοί από αυτούς προέρχονται από βιβλιοθήκες και πανεπιστημιακά ιδρύματα που θέλουν να ξεφορτωθούν υλικό, το οποίο δεν έχει θέση στην ψηφιακή εποχή.

Στόχος του Μπριούστερ Κέιλ, σε πρώτη φάση, είναι να φτάσει τους 10 εκατομμύρια τίτλους. «Πρέπει να διατηρήσουμε το παρελθόν, ακόμη κι αν ανακαλύπτουμε ένα καινούργιο μέλλον» είπε στους New York Times. «Εάν η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας δημιουργούσε ένα αντίτυπο για κάθε βιβλίο και το έστελνε στην Ινδία ή την Κίνα, θα είχαμε και τα υπόλοιπα έργα του Αριστοτέλη, τα υπόλοιπα θεατρικά έργα του Ευριπίδη. Ένα αντίτυπο σε κάθε ίδρυμα, δεν είναι αρκετό» εξηγεί.

Η «Κιβωτός των βιβλίων» του 51χρονου Νώε δεν είναι η μοναδική. Η βιβλιοθήκη του αμερικανικού Κογκρέσου έχει συγκεντρώσει 32 εκατομμύρια τίτλους, από 470 διαφορετικές γλώσσες. Εκεί, ωστόσο, η επιλογή γίνεται με ποιοτικά κριτήρια. Αντίθετα, στην Κιβωτό των Βιβλίων δεν υπάρχουν αποκλεισμοί. Στα ράφια της, ή μάλλον στα κιβώτιά της, υπάρχει χώρος για βιβλία όπως «Τι να κάνετε εάν χωρίσει ο γιος σας ή η κόρη σας» ή «Η πολιτική των Ινδιάνων της Αμερικής, τον 20ο αιώνα». Χώρος υπάρχει για όλα τα περιοδικά, τα κόμικς, τις εφημερίδες. Ένας μοναδικός θησαυρός από έναν Νώε, που προτιμά να συστήνεται απλά ως «βιβλιοθηκάριος».

Πηγή: ΑΠΕ

Παρασκευή 2 Μαρτίου 2012

Ο Τρυποκάρυδος (Μια απίθανη ιστορία αγάπης)


Ο Τρυποκάρυδος– Τομ Ρόμπινς
Still Life with Woodpecker - Tom Robbins
 Εκδόσεις Αίολος 

Σελίδα με σελίδα και αφού έφτασα στο τέλος με την ανάγνωση του Τρυποκάρυδου ένιωσα ότι με το βιβλίο αυτό, έγινα και εγώ κοινωνός ενός μικρού αναγνωστικού θαύματος. Αποκαλύφθηκε μπρος στα μάτια μου ένας απίστευτος και τόσο διαφορετικός τρόπος γραφής που δεν συνάντησα ποτέ ξανά σε κανένα σύγχρονο συγγραφέα.  Η γραφή του Ρόμπινς είναι άκρως αντισυμβατική και  εντελώς πέρα από τα συνήθη παρασύροντας σε με την γοητευτικά συνειρμική της διάθεση.

Η πλοκή του βιβλίου αφορά στην ιστορία μιας κοκκινομάλλας (ναι έχει σημασία) γόνο μιας έκπτωτης βασιλικής οικογένειας που ασχολείται ενεργά με τις οικολογικές της ανησυχίες. Τυχαία γνωρίζει τον επίσης κοκκινομάλλη,  παράνομο τρομοκράτη και σφοδρό ενάντιο του συστήματος Μπέρναρντ. Ανάμεσα τους αναπτύσσεται ένα ερωτικό ειδύλλιο, μια απίθανη ιστορία αγάπης όπως λέει και ο υπότιτλος. 

Οι χαρακτήρες – όπως και η πλοκή -στο βιβλίο αυτό, είναι ακραίοι, δεν είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Φαινομενικά σε αυτούς δεν θα συναντήσεις τον εαυτό σου, ούτε θα ταυτιστείς με οποιονδήποτε τρόπο  μαζί τους. Η ιστορία  όντας δοσμένη μέσα από σουρεαλιστικά γεγονότα σαφώς και δεν έχει τον πρώτο λόγο στο βιβλίο αυτό. Την πρώτη θέση κατέχουν οι υπαρξιακές-φιλοσοφικές ανησυχίες και άλλοτε οι καυστικές πολιτικές απόψεις του συγγραφέα. Απόψεις, τις οποίες σερβίρει με απίστευτες δόσεις έξυπνου χιούμορ έτσι ώστε να σε αναγκάσει να σταματήσεις την ανάγνωση, να σκεφτείς για μερικά δευτερόλεπτα τι ακριβώς είναι αυτό που μόλις διάβασες, και έπειτα να γελάσεις αβίαστα (μεταξύ μας τι πιο μαγικό από αυτό;)

Με τον Ρόμπινς αναγκάζεσαι να διαβάσεις πίσω από τις λέξεις, πίσω από τα ευφυολογήματα και τα λογοπαίγνια που χρησιμοποιεί, και αυτό στις περιπτώσεις που η μετάφραση καταφέρει να ανταποκριθεί  επιτυχώς στις απαιτήσεις του πρωτότυπου. Για αυτό όσοι έχουν την ευχέρεια να το διαβάσουν στην αυθεντική του έκδοση σίγουρα θα το απολαύσουν ακόμα περισσότερο.

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την απλή αυτή ιστορία για να περάσει με ένα υπόγειο τρόπο το προσωπικό,  φιλοσοφικό και κοινωνικό του πλέγμα ιδεών, που ακόμα και αν διαφωνήσεις επί της ουσίας μαζί του, αν μη τι άλλο θα το απολαύσεις, γιατί πολύ απλά έχει μεγάλη πλάκα.

Ο Τρυποκάρυδος του Ρόμπινς είναι το βιβλίο εκείνο που θα αγαπηθεί από τον 17χρονο επαναστατημένο και ανήσυχο έφηβο αλλά παράλληλα μπορεί να κάνει και τον πιο συντηρητικό αναγνώστη να θαυμάσει τη χαρισματική ευφυΐα του συγγραφέα. 

Αν διαβάζοντας το έχεις τα μάτια και την καρδιά σου ανοιχτή το σίγουρο είναι ότι κλείνοντας το οπισθόφυλλο δε μπορείς παρά να μείνεις με ένα ελαφρύ πονηρό και συνωμοτικό μειδίαμα αναγνωρίζοντας σε αυτή την ακραία ιστορία αγάπης συναισθήματα που και εσύ ο ίδιος έχεις ξεχάσει.

Tip: Στο τέλος του βιβλίου απαντάτε και το ερώτημα «Γιατί χάνεται ο έρωτας; » και αναμφίβολα η απάντηση που μας δίνει ο Ρομπινς είναι άκρως πειστική.

Καλή ανάγνωση. 
       

Πέμπτη 1 Μαρτίου 2012

Παραμύθια δύο αιώνων




Διακόσια χρόνια μετά τη δημοσίευση του πρώτου τόμου με τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ ο κόσμος που βγαίνει από τις σελίδες τους δεν έχει πάψει να φωλιάζει στην καρδιά νεαρών και ενηλίκων αναγνωστών σε ολόκληρη την υφήλιο, τροφοδοτώντας τη φαντασία τους και στοιχειώνοντας (άλλοτε παρηγορητικά κι άλλοτε με έναν αφανή τρόμο) τα όνειρά τους.

Γεννημένοι στο Χάναου της Γερμανίας, ο Γιάκομπ (1785-1859) και ο Βίλχελμ (1786-1863) Γκριμ σπούδασαν νομικά στο πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ και εργάστηκαν ως βιβλιοθηκάριοι πρώτα στο Κάσελ, κατόπιν στο Γκέτινγκεν, όπου ανέλαβαν και διδακτικό έργο, και τέλος στην Ακαδημία Επιστημών του Βερολίνου (από το Γκέτινγκεν απολύθηκαν επειδή διαμαρτυρήθηκαν για την κατάργηση του φιλελεύθερου συντάγματος του Ανόβερου από τον Ερνέστο Αύγουστο τον Α').

Παρακινημένοι από το πνεύμα του καιρού τους, που είχε ανακαλύψει ήδη τη σημασία της λαϊκής παράδοσης και των δημοτικών τραγουδιών οι αδελφοί Γκριμ απομακρύνθηκαν γρήγορα από τις νομικές σπουδές τους για να αφοσιωθούν στη μελέτη του μεσαιωνικού παραμυθιού.

Κάνοντας εκτεταμένη έρευνα και συλλέγοντας παραμύθια από τους πιο διαφορετικούς πληροφορητές (χωρικούς, αλλά και αριστοκράτες, που ήξεραν τα παραμύθια από τους υπηρέτες τους), οι αδελφοί Γκριμ καταπιάστηκαν αμέσως με το να προσδώσουν στο υλικό τους λογοτεχνική μορφή, διασκευάζοντάς το για παιδιά. Τον πρώτο τόμο του 1812 ακολούθησε το 1814 ένας δεύτερος τόμος ενώ μεταξύ 1816 και 1818 τα δύο αδέλφια εξέδωσαν και μια σειρά γερμανικών θρύλων υπό τον τίτλο Γερμανικοί μύθοι.

Γιατί τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ άντεξαν τόσο πολύ στον χρόνο; Τι τα έκανε να αναθρέψουν γενεές επί γενεών παιδιών και μεγάλων και πώς κατόρθωσαν να φτάσουν αρυτίδωτα μέχρι και τις ημέρες μας; Θα πρέπει καταρχήν να θυμηθούμε πως όταν τυπώθηκαν το 1812 τα Παιδικά και οικογενειακά παραμύθια οι κριτικές που δέχτηκαν οι εμπνευστές τους ήταν ιδιαιτέρως αρνητικές. Μπορεί ο Γιάκομπ και ο Βίλχελμ να μετέφεραν απλώς στο χαρτί τις ιστορίες τις οποίες διηγούνταν επί αιώνες προφορικά οι άνθρωποι της Κεντρικής Ευρώπης, αλλά οι κριτικοί των αρχών του 19ου αιώνα δεν είχαν την παραμικρή διάθεση να κατανοήσουν τη σκληρότητα, τη βία και τον αμοραλισμό που έβλεπαν στις σκηνές τους.

Πειστήρια μιας δύσκολης, κατάφωρα άδικης και εξωφρενικά επιθετικής εποχής, τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ προκάλεσαν ανατριχίλα στους συγχρόνους τους, που έσπευσαν να τους καταλογίσουν πως φιλοτεχνούσαν ένα σύμπαν εντελώς ανοίκειο και ακατάλληλο για τα παιδιά. Ο Γιάκομπ και ο Βίλχελμ δεν αντιμετώπισαν ελαφρά τη καρδία τις κατηγορίες που διατυπώθηκαν εναντίον τους. Έσπευσαν, αντιθέτως, να στρογγυλέψουν τις διηγήσεις τους, εξανθρωπίζοντας τους ήρωές τους (ενσταλάζοντας μια δόση γλύκας και τρυφερότητας στη συμπεριφορά τους), αφαιρώντας τη σεξουαλική ασυδοσία που επικρατούσε συχνά στην πλοκή, περιστέλλοντας δραστικά το στοιχείο της βίας και προσδίδοντας κάποια σταθερά ηθικά χαρακτηριστικά στα πρόσωπά τους.

Με την παρέλευση των ετών τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ καταχωρήθηκαν στις μεγάλες παρακαταθήκες του δυτικού πολιτισμού, αλλά το κλίμα της σκοτεινής απειλής που παρέμεινε ολοζώντανο στον πυρήνα τους δεν μπόρεσε ποτέ να συμβαδίσει με τη νόρμα της αθωότητας την οποία πιστεύουμε ότι προϋποθέτουν τα παιδικά αναγνώσματα. Δείγμα αυτής της θεμελιώδους ανισορροπίας είναι η συζήτηση που προκάλεσαν ο Γιάκομπ και ο Βίλχελμ λίγο πριν και λίγο μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι ναζί έσπευσαν να αναγνωρίσουν προπολεμικά στα παραμύθια τους τις αρετές της φυλετικής καθαρότητας ενώ οι επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος παραλλήλισαν μεταπολεμικά την εμπειρία τους από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης με τις διακρίσεις που αποδεσμεύουν πολλές φορές οι χαρακτήρες τους (για παράδειγμα: η άσπιλη απολογήτρια των εθνικών-οικογενειακών αξιών Σταχτοπούτα απέναντι στην επίφοβη σκιά του ξένου και του ανέντακτου, που αντιπροσωπεύει η αυταρχική μητριά της).

Μάγοι, τέρατα, γίγαντες, περίεργα πουλιά, ταλαιπωρημένες πριγκιποπούλες, αδιαπέραστα κάστρα, πανούργοι διάβολοι, μυστηριώδεις νύφες, αποθηριωμένοι λύκοι, θαυματουργά δαχτυλίδια, άνθρωποι μεταμορφωμένοι σε ζώα, πλούσιοι και φτωχοί, αλλά και χωρικοί, βασιλιάδες ή νοικοκυρές συνεχίζουν και στις ημέρες μας να κυκλοφορούν προς πάσα κατεύθυνση στα παραμύθια των αδελφών Γκριμ και να αναστατώνουν με τους πιο διαφορετικούς τρόπους τον νου και την ψυχή μας. Η σύγκρουση αρσενικών και θηλυκών προτύπων, η εξαπάτηση και η μαγεία, ο θρησκευτικός μανδύας, που δεν έχει αποβληθεί από τις καταστάσεις τις οποίες γεννά η αφήγηση, όπως και ο αδιαμεσόλαβητος ρεαλισμός με τον οποίο ο Γιάκομπ και ο Βίλχελμ εξιστορούν τα παθήματα των ηρώων τους, αποκαλύπτοντας ξανά και ξανά την τραχύτητα των περιστάσεων υπό τις οποίες έχουν κληθεί να ζήσουν, αντιπροσωπεύουν σίγουρα κάτι και από τη δική μας εποχή: μια εποχή που δεν αποκλείεται να προβάλει ένα σοβαρό κομμάτι από την κοινωνική και την υπαρξιακή της ανασφάλεια στην αλληγορική και τη συμβολική γλώσσα δύο παράξενων παραμυθάδων.

Πηγή: ΑΠΕ